سید محمد مهدى بحرالعلوم , پیش از پگاه عید فطر در سال 1155 ه ق در شب جمعه در کربلای معلی چشم به دنیا گـشـود. پدرش از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام بودند.
پـدر ارجمندش مى گوید: در آن شب که ولادت فرزندم مهدى بود, در عالم رؤیا امام هـشـتم (ع ) را دیدم که شمع بزرگى را به شاگردش محمدبن اسماعیل بن بزیع مى دهد محمد آن شمع را بر فراز بام منزل ما برده و روشن مى کند ناگهان نور آن شمع تا آسمان بالا رفته و دنیا را فرا مى گیرد .
آرى شمعى که توسط امام رضا(ع ) افروخته شود, باید نورش جهان را روشن سازد و جهانیان را فرا بگیرد.
زندگی نامه
سـیـد مـهدى بحرالعلوم , شاگرد بزرگ و بزرگوار وحید بهبهانى است و از فقهاى بزرگ است مـنظومه اى در فقه دارد که معروف است آرا و نظریات او مورد عنایت و توجه فقها است بحرالعلوم بـه عـلـت مقامات معنوى و سیر و سلوکى که طى کرده است , فوق العاده مورد احترام علما شیعه است و تالى معصوم به شمار مى رود کرامات فراوانى ازاو نقل شده است کاشف الغطا (شیخ جعفر) آتـى الـذکـر بـا تحت الحنک عمامه خود,غبار نعلین او را پاک مى کرد بحر العلوم در سال 1154 یا 1155 متولد شده و در سال1212 ه ق درگذشته است 1 .
عـلا مـه دهر و وحید عصر, سید محمد مهدى بن سید مرتضى بن سید محمد بن سید عبدالکریم حسنى حسینى طباطبائى بروجردى الاصل نجفى المسکن , اعجوبه دهر, جامع منقول و معقول , و مرجع عصر و دوران خویش بود.
سـیـد مرتضى طباطبائى بروجردى (ره ) که از علما و مراجع کربلا بود, داراى دو فرزند مى باشد, یـکى سید جواد که جد مرحوم آیة اللّه العظمى بروجردى (ره )است , و دیگرى , سید محمد مهدى بحرالعلوم هر دو از بزرگان فقها و علماى اسلامى مى باشند.
دوران تحصیل
بحرالعلوم مقدمات نحو و صرف و ادبیات و منطق و فقه و اصول را با کوششى بى نظیر نزد پدر خود و سایر فضلا و دانشمندان , در مدتى کمتر از چهار سال فرا گرفت در اوایل بلوغ به درس خارج پدر خـود, و هـمچنین درس استاد کل , وحیدبهبهانى , و نیز درس شیخ یوسف بحرانى صاحب حدائق راه یـافـت و از مـحـضـر آن بزرگان استفاده شایانى برد و پس از پنج سال درس و بحث فشرده و عـمـیـق و طى مـرحـلـه سطح , به درجه اجتهاد عالیه نائل آمد و هر سه استاد بزرگ اجتهاد او را امضاکردند.
پـس از آن از کـربـلا بـه نجف مهاجرت کرد و در مرکز بزرگ دانشهاى اسلامى , به بحث و تحقیق پرداخت و در مدتى کم که هنوز سنش از 30 سال تجاوز نکرده بود,ارشاد و رهبرى مسلمانان را بر عهده گرفت و در عین حال که به تدریس و تالیف اشتغال مى ورزید, به امور فقرا و مستمندان نیز رسیدگى کرده , مسائل و مشکلات اجتماعى مردم را حل و فصل مى نمود.
بحرالعلوم داراى اخلاق پسندیده انسانى و پیامبرگونه بود تواضع و فروتنى اوزبانزد خاص و عام , و عطوفت و مهربانى او نسبت به بینوایان و مستمندان , دربالاترین حد ممکن خود بود, به حدى که شـاگردان و مریدان خود را تحت تاثیر کامل قرار مى داد او کم سخن مى گفت , سکوتش از حرف زدنـش بـیشتر بود همواره در حال تفکر و اندیشیدن به سر مى برد, اگر سخنى به زبان مى آورد با ذکـر خـدا همراه بود دربین مردم که مى نشست , نشستن حالت تشهد در نماز را داشت هنگام راه رفتن هیبت و وقار خاصى داشت هیچ گاه به پشت سر خود یا به اطراف خود نگاه نمى کرد, مگردر حـال ضـرورت گـامـهـاى استوار خود را بیشتر با اندیشه هاى شگرف مى آمیخت دریافته بود که هیبتش مانع از سخن گفتن مردم با وى مى شود, لذا همیشه ملازمان خود را سفارش مى کرد باب سـخـن گـفتن با مردم را بگشایند تا از راز دل مردم باخبرشده , در رفع گرفتاریهاى آنان بیشتر بکوشند.
صـبـحـهـا را هـمـواره در بـحـث و تـدریـس و قضاوت بین مردم , و شبها را در مطالعه و تحقیق مى گذراند و پس از اندکى خواب و استراحت , براى عبادت و مناجات به درگاه خداوند ذوالجلال خـود را کاملا آماده مى ساخت و بسیار دیده شده بود که پس از نیمه شب از نجف تا کوفه پیاده راه مى رفت که هنگام مناجات در مسجد کوفه باشدو پس از نماز صبح به نجف باز مى گشت و قبل از هـر کـار بـه حـرم مطهر جد بزرگوارش امیرالمؤمنین (ع ) مشرف مى شد و با آن حالت معنوى و عـرفـانـى کـه داشـت , بـه زیارت مشغول مى گشت و برخى از کتب رجال در احوال آن بزرگوار نـوشـتـه انـد کـه : گـاهـى سـؤالاتـى از امام مى کرد و به نحوى که ما نمى دانیم , پاسخ دریافت مى نمود.
آثار علمى و عملى
سـیـد بـحـرالـعـلـوم پس از وفات استادش وحید بهبهانى (قدس سره ), رهبرى کامل و زعامت و مـرجـعـیت شیعه را به دست گرفت و دنیا در برابر این دریاى دانش وبینش و تقوى و پارسائى و فضیلت خضوع نمود و آوازه او آفاق را پر کرد در این فرصت پیش آمده , براى اینکه بتواند به مسائل اجتماعى و مشکلات گوناگون وفراوان امت اسلام رسیدگى نماید و نظمى به حوزه هاى علمیه بدهد, تمام اوقات خودرا براى این کار وقف نمود و با کمال اخلاص و جدیت مشغول خدمت شد و بـراى ایـنکه بهتر به کارهایش برسد, از شخصیتهاى برجسته اى که معاصر او بودند, دعوت به عمل آورد شـاگـرد بـزرگـوارش شـیخ جعفر کاشف الغطا (ره ) را براى فتوى و پاسخ به احکام شرعى تعیین نمود.
و هـمـچـنین آیة اللّه شیخ حسین نجفى (ره ) را که از علماى مقدس و پارساى نجف اشرف بود, به عـنـوان امـام جـمـاعت در مهم ترین و مشخص ترین مسجد,مسجد هندى نصب نمود و شیخ شـریـف الدین محى الدین را براى قضاوت و حل وفصل دعاوى مردم گماشت و خود بار سنگین تدریس و مشکلات حوزه و اداره امورمردم را بر دوش گرفت .
بحرالعلوم به سبب؟
و امـا ایـنـکـه چـرا بـه او بحرالعلوم گفته اند, مورخین نقل کرده اند که سید مهدى به عنوان دانـشـجـو بـراى اسـتـفـاده از محضر درس فیلسوف بزرگ , میرزا سید محمدمهدى اصفهانى به خراسان سفر کرد مدت 6 سال در آنجا اقامت گزید و بالاترین بهره ها را از استاد خود گرفت میرزا اصـفـهانى که از هوش سرشار شاگردش شگفت زده شده بود, روزى در اثناى درس خطاب به او گـفـت : انما انت بحرالعلوم (براستى تو دریاى دانشى ) و از آن لحظه سید به این لقب مشهور شـد و امـروز خـانـواده بـحـرالـعـلـوم از خـانـواده هاى معروف و مشهور نجف اشرف مى باشند و چهره هاى شاخصى در علم و عمل در بین آنان وجود دارد.
گفتار بزرگان
اسـتـادش وحـیـد بهبهانى در ستایش او گوید: عزیزترین و گرامى ترین فرزندانم , پژوهشگر و مـحقق بزرگ , فرزند روحانى من , دانشمند مطلع و باهوش ,عالم باتقوا, سید نجیب محمد مهدى .
مـحقق خوانسارى و سید حسین در اجازه اى که به او داده است , متذکر مى شودکه ایشان مجتهد در فروع و اصول و مقتداى خاص و عام و یگانه روزگار مى باشد.
صـاحـب مـنـتـهـى الـمقال مى نویسد: رهبر دینى وارسته اى که دوران مانند اوسراغ ندارد, و شـخـصـیـتـى کـه روزگار از آوردن نظیر او, عقیم مانده است سیددانشمندان و عالمان , و ولى فـاضلان , علا مه دهر و یگانه عصر, کسى که اگر در معقول سخن گوید, مى پندارم شیخ الرئیس ابوعلى سینا است , و اگر در منقول بحث کند,بگویم این علا مه و محقق است که در فروع و اصول دریـاآسـاسـت , و اگر در کلام مناظره کند, نخواهم گفت , جز اینکه او به خدا سید مرتضى (علم الـهـدى ) اسـت , و اگرقرآن را تفسیر کند و به او گوش فرا دهم , حیرت زده خواهم گفت : گویا خدا قرآن را براو نازل کرده است که این چنین از رموز و اسرار آن آگاه است .
در سـتـایـش و مدح او سخنها بسیار و نوشته ها بى شمار است , چرا که او در عین اینکه دانشمندى بـزرگ بـود, در زهـد و عبادت نیز نظیرى نداشت , در همان حال که به تدریس و تالیف با جدیتى فراوان مشغول بود, دمى از خدمت به بندگان خدانمى آسائید و با تمام وجود در خدمت بندگان خدا بود.
داسـتـان مفصلى را از مناظره او با دانشمندان یهود در کتابهاى نقل کرده اند که بیشتر شباهت به مناظره و احتجاج ائمه معصومین (ع ) با علماى یهود و نصارى دارداین مناظره که در 14 صفحه با قـطـع وزیـرى چـاپ شده است و علماى یهود را به تسلیم و خضوع واداشته است , بیانگر اطلاع و آگاهیهاى فوق العاده سید بحرالعلوم دربخش عقائد و کلام مى باشد.
وفات
او سرانجام در ماه رجب سال 1212 ه ق , در سن 57 سالگى , جهان فانى راوداع و نداى حق را لبیک گـفت و به سوى محبوب خود شتافت جسد او را کنار قبرشیخ طوسى (ره ) در مسجد طوسى به خاک سپردند که امروزه این مقبره به اسم مقبرة الطوسى و بحرالعلوم معروف است .